„Wszystkich tych rzeczy by nie było, gdyby nie okupacja niemiecka.”
Podczas warszawskich Targów Książki Historycznej, w dniu 2 grudnia 2018 r., w Sali Koncertowej Zamku Królewskiego miała miejsce dyskusja wokół wydanej przez Wydawnictwo Rebis, nowej książki Piotra Zychowicza pt. „Żydzi 2”. W dyskusji, oprócz autora wzięli udział Paweł Lisicki, redaktor naczelny „Do Rzeczy” i Rafał Ziemkiewicz, dziennikarz i publicysta. Spotkanie prowadził Marcin Bartnicki, dziennikarz magazynu „Historia Do Rzeczy” i tygodnika „Do Rzeczy”.
Na wstępie Piotr Zychowicz wyjaśnił czemu wrócił do tematu, który opisał w pierwszej książce pt. „Żydzi. Opowieści niepoprawnie polityczne”. Jak powiedział, zainspirowała go awantura polsko-żydowska, która wybuchła wokół nowelizacji ustawy o IPN. Zaniepokoiło go wtedy, że debata została zdominowana przez radykałów z obu stron, co wypaczało prawdę historyczną. Niemcy, odpowiedzialni za wszystko co wydarzyło się w czasie ostatniej wojny stawali się w tej dyskusji tylko tłem, i to tłem rozmywającym się w miarę pogłębiania się dyskusji. Zychowicz uznał to za coś niebezpiecznego i niedobrego dla pamięci historycznej i dla prawdy.
„Ta książka jest próbą wyrwania się z tego błędnego koła, a moim zdaniem sposobem na to jest tylko jedna rzecz, to znaczy prawda, a nie propaganda.”
W dalszym ciągu Piotr Zychowicz pokazał, na przykładzie żydowskiej policji w Getcie, jak różnie można interpretować fakt, że Żydzi byli tam zarówno oprawcami, jak i ofiarami. Przypomniał też zasady jakie wprowadzili Niemcy podczas deportacji w Warszawie, żydowscy policjanci musieli dostarczać na Umschlagplatz określoną liczbę osób dziennie, pod groźbą kary dla rodziny. W swojej książce Piotr Zychowicz pokazuje bardzo szeroką gamę zachowań, zarówno Polaków, również tych z Policji Granatowej, jak i Żydów, niemożliwą do jednoznacznej uogólniającej oceny.
„Nie ma czegoś takiego, jak wina kolektywna, tylko i wyłącznie wina indywidualna i każdy człowiek odpowiada za własne czyny. Nie ma złych narodów, są tylko źli i dobrzy ludzie.”
Paweł Lisicki zwrócił uwagę, że w dyskusjach na temat problemów polsko-żydowskich marginalizuje się często znaczenie Niemców. Zapomina się, że wszystko co się wydarzyło, wynikało z praw i działalności instytucji państwowych okupanta, służących podbojowi, terrorowi i opanowaniu terenów podbitych. Zapomina się więc o odpowiedzialności okupanta – czyli Niemców. Paweł Lisicki podkreślił też swoisty „brak symetrii” w skrajnym przedstawianiu zdarzeń dotyczących Polaków i Żydów podczas II WŚ. Znacznie częściej krzywdzące drugą stronę oceny pojawiają się po stronie żydowskiej, ocen takich dokonują nieraz osoby znane: politycy, pisarze, czy dziennikarze.
Marcin Bartnicki zapytał następnie Rafała Ziemkiewicza jak radzić sobie z takim brakiem symetrii. Ziemkiewicz podkreślił na wstępie jak łatwo zostać okrzykniętym antysemitą, jak „zawodowi” poszukiwacze usiłują oskarżać Polskę i Polaków o antysemityzm. Przypomniał, że ugrupowania czy ludzie próbujący budować kapitał polityczny na niechęci do Żydów nie znaleźli w Polsce posłuchu, podczas gdy dwóch ważnych polityków izraelskich przed wyborami licytowało się, kto skuteczniej zaatakuje Polskę oskarżając ją o odpowiedzialność za Holokaust.
Mówiąc o książce, Ziemkiewicz podkreślił jej wartość dokumentalną i obszerność tematyki. Anegdotycznie zwrócił uwagę na liczne reakcje na książkę w mediach społecznościowych mówiące „tą książką to Zychowicz podpadnie i jednym, i drugim”, nikt natomiast nie napisał, że ta książka powinna się spodobać i jednym, i drugim. Na koniec zapewnił Piotra Zychowicza, że w efekcie napisania tej książki będzie przez jednych nazywany antysemitą, a przez innych Żydem, filosemitą, czy nawet żydowskim agentem wpływu i jak powiedział, będzie to najlepszą recenzją czy podsumowaniem tej książki.
Paweł Lisicki zwrócił uwagę, że Polska jest jednym z nielicznych krajów, gdzie oskarżenie i łatka antysemity nie deprecjonuje dziennikarza czy pisarza, w odróżnieniu od innych krajów. Przedstawił na to przykłady takich postaci jak Papież Senior Benedykt XVI czy historyk Timothy Snyder, którzy w reakcji na krytykę i pod naciskiem oskarżeń o antysemityzm wycofali się ze swoich przemyśleń i opinii.
Jak powiedział Piotr Zychowicz, książka zawiera również sporo informacji o państwie Izrael, jego powstaniu, historii i stosunkach z Palestyńczykami. W ostatniej części debaty mówiono o stosunkach Izraela z innymi krajami, w tym również z Polską. Mówiono też o wykorzystaniu Holokaustu jako instrumentu wspierającego interesy Izraela.
Na koniec głos zabrali słuchacze, zadając pytania i wyrażając swoje przemyślenia.
Relacja: Michał KK
