Nagroda została ustanowiona w 2000 roku, po raz pierwszy przyznano ją dwa lata później. Otrzymują je dzieła ze względu na swoje walory literackie oraz tematykę - ważną kulturowo, społecznie lub politycznie. Do konkursu zgłaszane są zarówno utwory literackie, jak i publicystyczne. Zwycięzca otrzymuje nagrodę pieniężną oraz medal. Dotychczasowi laureaci to: Ewa i Władysław Siemaszkowie, Marek Jan Chodakiewicz, Wojciech Albiński, Eustachy Rylski, Janusz Krasiński, Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Bronisław Wildstein, Paweł Zyzak, Wojciech Wencel, Tomasz Merta, Wacław Holewiński, Ryszard Legutko, Andrzej Nowak.
W tym roku Kapituła nominowała następujące książki:
- "Konfidenci" Witolda Bagińskiego, Sławomira Cenckiewicza, Piotra Woyciechowskiego (Editions Spotkania),
- "Turniej cieni" Elżbiety Cherezińskiej (wyd. Zysk i s-ka),
- "Afazja polska" Przemysława Dakowicza (wyd. Sic!),
- "Pozamiatane. Jak Platforma Obywatelska porwała Polskę" Piotra Goćka (wyd. Zysk i s-ka),
- "Recenzje bez cenzury" Doroty Heck (wyd. Polihymnia),
- "Mała zagłada" Anny Janko (Wydawnictwo Literackie),
- "Traktat polityczno-filozoficzny" Juliana Korab-Karpowicza (wyd. Marek Derewiecki),
- "W lodach Prowansji. Bunin na wygnaniu" Renaty Lis (wyd. Sic!),
- "Żydowskie lobby polityczne w Polsce" Mariana Miszalskiego (wyd. 3s Media),
- "My, reakcja. Historia emocji antykomunistów w latach 1944-1956" Piotra Semki (wyd. Zysk i s-ka),
- "Biografie odtajnione - z archiwów literackich bezpieki" Joanny Siedleckiej (wyd. Zysk i S-ka),
- "Kto się boi prawdy? Walka z cywilizacją chrześcijańską w Polsce" Barbary Stanisławczyk (wyd. Fronda).
Za stołem prezydialnym zasiedli: Tomasz Burek (przewodniczący kapituły), Rafał Ziemkiewicz i współfundatorzy nagrody: Jan Michał Małek i Dorota Boetcher.
Jak poinformował sekretarz kapituły Stanisław Michalkiewicz, który prowadził spotkanie, do kapituły zaproszono nowe osoby: Krzysztofa Dybciaka i Wacława Holewińskiego (laureata z 2013 roku).
Chwilą ciszy zebrani uczcili pamięć zmarłych w 2016 roku: b. członka kapituły Włodzimierza Odojewskiego oraz Włodzimierza Kulińskiego - sponsora wyróżnień, redaktora i właściciela Wirtualnej Polonii.
Kapituła przyznała pierwsze tegoroczne wyróżnienie Dorocie Heck za książkę "Recenzje bez cenzury" (Wydawnictwo Polihymnia).
"Wyróżniony, szczupły rozmiarami tom jest zbiorem ponad 20 recenzji, które pani Heck, czasem pod pseudonimem, publikowała w latach 2006-2014 na łamach prasy literackiej, a częściowo także w internecie. Czytane razem składają się na krytyczną literacką deklaracji niepodległości i niezłomności, są popisem wnikliwego czytania literatury, wyłania się z nich dość zaskakująca wizja literatury najnowszej, w której szczególne miejsce zajmują tacy pisarze, jak Przemysław Dakowicz, Stanisław Srokowski, Antoni Libera czy Bronisław Wildstein". - zauważył w laudacji Maciej Urbanowski. - "Dorota Heck kieruje się w swych literackich afektach nie tylko własnym gustem, ale też mackiewiczowskim kodeksem krytycznoliterackim. Nie ulega doraźnym modom. Wielokrotnie podkreśla znaczenie prawdy w literaturze. Dążenie do prawdy, autonomia intelektu, nonkonformizm, religijność, dobrze rozumiany tradycjonalizm - to łączy omawiane w tomie książki. (..) Wielka mała książeczka, świadectwo intelektualnej odwagi, niezależności i krytyczno-literackiej wnikliwości". - podsumował autor laudacji.
Drugie wyróżnienie otrzymał Piotr Semka za książkę "My, reakcja. Historia emocji antykomunistów w latach 1944-1956" (wyd. Zysk i s-ka).
"Ta książka wpisuje się w spór, który od pewnego czasu toczymy to, czy mogło być inaczej, czy polską historię mamy nadal uświęcać, kiedy robiliśmy to w czasach niewoli, czy teraz, kiedy już jesteśmy krajem wolnym, powinniśmy ją zrewidować, czy powinniśmy zdecydować się na obrazoburstwo i zakwestionować rozmaite mity, które są szkodliwe w czasach wolności". - mówił w laudacji Rafał Ziemkiewicz. - "Mottem do tej książki mogłyby się stać słowa z Wyspiańskiego, żeby świętości nie szargać, bo to boli. Piotr Semka, w odpowiedzi na szarganie świętości, które dostrzegł w książkach Zychowicza i moich, odpowiada, pokazując bardzo dokładnie, co szargamy. Ta książka jest wypełnieniem luki w historycznej narracji i przypomnieniem całego pokolenia, które sam autor nazywa pokoleniem rozstrzelanym. (..) Ta praca jest owocem pracy benedyktyńskiej, korzysta z ogromnej liczby relacji, opisuje ogromną liczbę życiorysów, przytacza fakty, ale obudowuje je prawdą o ludziach i ich emocjach. Ta książka pokazuje, że nie było dobrego wyboru, jeżeli było się Polakiem w końcu II wojny światowej, gdy przeżyło się tę wojnę, nie chciało się emigrować, ale nie było się marksistą, nie wierzyło się w nowy porządek, wybierano przynależność do tego, co pogardliwie zwano reakcją".
Nagrodę Literacką im. Józefa Mackiewicza przyznana została
Joannie Siedleckiej za książkę "Biografie odtajnione - z archiwów literackich bezpieki", wydaną przez Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Stanisław Michalkiewicz w laudacji wspomniał o wcześniejszej książce laureatki - "Czarnym ptasiorze" demistyfikującym okupacyjny życiorys pisarza Jerzego Kosińskiego. Autorka podążając tropem "Malowanego ptaka", udowodniła, że fakty podawane przez pisarza nie miały miejsca, tym samym zdemaskowała legendę, którą pisarz stworzył o swoim życiu.
W swojej najnowszej książce "Biografie odtajnione" Joanna Siedlecka przedstawia dramatyczne losy pisarzy najwyższej rangi, takich jak Gombrowicz czy Broniewski, którym machina totalitarnego państwa zrujnowała nie tylko kariery, ale przede wszystkim życie osobiste. Zniszczyła zdrowie, rozbiła rodziny, wdarła się głęboko w cztery ściany ich domów, które były nie przystanią, ale nafaszerowaną podsłuchami pułapką.
Autorka pisze także o podwójnym życiu pisarza katolickiego Jerzego Zawieyskiego, demaskuje także reżysera Marka Piwowskiego.
"Prawda nie zawsze ma postać przyjemną, czasami przybiera postać straszliwą". - stwierdził Michalkiewicz. - "Zdemaskowanie legend pokazuje diabelską twarz PRL".
"Jestem dzisiaj dumna i zaszczycona" - mówiła laureatka - "bo dostałam nagrodę imieniem pisarza, którego bardzo cenię, zarówno jego twórczość, jak i życie, bardzo dramatyczne, które było ceną za niezależność. (..) Nie piszę dla nagród, ale gdy te nagrody przychodzą to jestem bardzo zadowolona, bo one są wzmocnieniem, pozytywnym kopniakiem. Myślę, że wzmocniona duchowo i materialnie jeszcze coś napiszę i, jak pisał Wańkowicz, jeszcze upoluję głuszca. Jestem też bardzo szczęśliwa, bo miałam bardzo silna konkurencję wśród osób nominowanych. To wspaniałe nazwiska kolegów, których znam i czytam. Jury wybrało mnie, jestem z tego powodu bardzo dumna".
Pisarka podkreśliła:
"Wyróżniając moją książkę jury zwróciło uwagę na tematykę moich książek. Myślę, że dostałam nagrodę trochę za całokształt. Od lat zajmuję się losem pisarza polskiego w PRL-u, w nocy komunizmu".
Laureatka przypomniała także o swoich pierwszych książkach: "Jaśniepaniczu" poświęconym postaci Witolda Gombrowicza, "Mahatmie Witkac" - biografii Witkacego oraz o "Wypominkach" - zbiorze wspomnień o polskich pisarzach, zapomnianych, przemilczanych i niewydawanych. Siedlecka pisała także o represjach, jakie spotykały pisarzy w okresie PRL: książki "Obława. Losy pisarzy represjonowanych", "Kryptonim "Liryka". Bezpieka wobec literatów".
"Nagłaśniając moją książkę, jury przypomniało tragedię moich bohaterów" - zaznaczyła Joanna Siedlecka.
Relacja: Margotte i Bernard
Więcej zdjęć:
https://www.flickr.com/photos/55306383@N03/albums/72157676430068876
