25 sierpnia 2014 roku klub Ronina gościł jednego z najwybitniejszych krytyków literackich, Pana Krzysztofa Masłonia. Spotkanie z autorem prowadzone przez wieloletniego dziennikarza, Pana Tomasza Zaperta, przeplatane było fragmentami książki „Puklerz Mohorta. Lektury kresowe” czytanymi przez znakomitego aktora, Pana Macieja Rayzachera.
„Puklerz Mohorta. Lektury kresowe” (wydawnictwo „Zysk i S-ka”) to szósta książka w dorobku Krzysztofa Masłonia. Zawiera ona opis, ujęty w układzie alfabetycznym, stu postaci – poetów i pisarzy piszących o Kresach Rzeczypospolitej. Część z tych esejów pojawiła się w latach 2010-2011 w dodatku do dziennika „Rzeczpospolita” zatytułowanym „Kresy”. Tytułowa postać książki – Mohort – to kresowy rycerz, bohater poematu Wincentego Pola.
Jedną z inspiracji do powstania tej książki, jak wspomniał autor, było zdanie przypisywane Józefowi Piłsudskiemu, którego autorem był wybitny poeta, Kazimierz Wierzyński: „Polska będzie wielka albo żadna”. Zdanie to łączy się z polityczną myślą jagiellońską (myślenie skierowane na wschód), którą rugowano w czasach komunistycznych i przeciwstawiano jej tzw. myślenie piastowskie (skierowane ku zachodowi). Od jakiegoś czasu, w wolnej Polsce, zaobserwować można ponowny powrót do polityki skierowanej na zachód i jednocześnie tendencję do odwracania się od wschodu, do zapominania i odcinania się od tej części naszej historii.
Książka ta, zdaniem autora, może stanowić swego rodzaju sprzeciw wobec tak obranego kierunku: „dopóki ta literatura, chociaż w większości jest to literatura dawna (od napisania „Mohorta” minęło 160 lat), ale dopóki ona jeszcze żyje w nas, dopóki ją niektórzy z nas pamiętają, dopóki ją możemy młodszym przekazywać, to nie ma zgody, to Lwów będzie polski, to Wilno będzie polskie, bo jest ono w moim, Pana, Pani sercu”. Dlatego autora cieszy niezmiernie fakt, że również współcześnie powstaje i wydawana jest literatura dotycząca Kresów. Autor prezentuje w książce takich współczesnych pisarzy i ich dzieła jak na przykład: „Ogień przy drodze” Tadeusza Zubińskiego, „Lwowska noc” Wiesława Helaka, czy „Mała matura” Janusza Majewskiego. Książka Pana Tomasza Masłonia pokazuje „niewyczerpywalność” literatury kresowej.
Dodatkową inspiracją do napisania tej książki stała się chęć podjęcia się zadania detektywistycznego i próby znalezienia odpowiedzi na część pytań postawionych przez Pana dr Adama Wiercińskiego, pracownika Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego:
Dlaczego Władysław Chodkiewicz, wnuk polskiego powstańca, został wybitnym poetą rosyjskim?
Dlaczego Oskar Miłosz, wywodzący się z polsko-litewskiej rodziny ziemiańskiej, osiadłej we wschodniej części dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, określił się po I wojnie światowej jako Litwin (ale już nie mickiewiczowski), a swoje najważniejsze dzieło napisał po francusku?
Dlaczego znana poetka litewska, Salomėja Nėris, nazywała się właściwie – Baczyńska?
Dlaczego synowie polskiego ziemianina spod Lidy, Leonarda Iwanowskiego, wybrali trzy narodowości: polską, litewską i białoruską?
Jak to się stało, że syn polskiej szlachcianki Zakrzewskiej został sławnym poetą rosyjskim – Nikołaj Niekrasow?
Jaka była droga Aleksandra Zakrzewskiego do literatury rosyjskiej?
Jak berlińczyk z urodzenia, Teodor Parnicki, odnalazł w dalekim Charbinie utraconą przez przodków tożsamość narodową, przyjechał do kraju i stał się pisarzem polskim?
Skąd się wzięli „Mickiewicze” w kulturze polskiej, litewskiej i białoruskiej?
Jak to się stało, że wnuk hrabiego Aleksandra Fredry – Andrzej Szeptycki – został arcybiskupem greckokatolickim i jednym z przywódców duchowych Ukraińców galicyjskich?
Dlaczego sławny poeta i pieśniarz rosyjski – Aleksander Wertyński – urodzony w Kijowie, syn Mikołaja Wiercińskiego i Eugenii Kołackiej (z Gogol-Janowskich), postawił na komodzie oprawione zdjęcie Mikołaja Gogola obok swojego i powtarzał: „Ta sama polska rodzina”?
Życzeniem autora jest pokazanie tego niezwykłego bogactwa kulturowego i podzielenie się z czytelnikami radością śledzenia związków i poszczególnych losów różnych postaci w tym wielkim tyglu narodów, jakim była dawna Rzeczypospolita.
Prezentację książki zakończyła krótka seria pytań do autora.
Relacja: Ula (tekst), Bernard (foto, wideo)
Więcej zdjęć: https://www.flickr.com/photos/113180435@N07/sets/72157647329848422/
