3 października w klubie Ronina gościli: Rafał Górski (Instytut Spraw Obywatelskich) i Marcin Wojtalik (Instytut Globalnej Odpowiedzialności).
Zaczęli swoją wypowiedź od historii bilateralnych umów inwestycyjnych. Już w latach 50. i 60. podpisywano umowy pomiędzy krajami zachodnioeuropejskimi lub innymi wysokouprzemysłowionymi (USA, Kanada) a krajami rozwijającymi się, krajami trzeciego świata. "Wtedy chodziło o to, żeby zabezpieczyć inwestorów w krajach rozwijających się, które przechodziły proces dekolonizacji na wypadek, gdyby majątek firmy został znacjonalizowany, skonfiskowany czy też gdyby firma została niesprawiedliwie potraktowana". - podkreślił Marcin Wojtalik.
Wspomniano także o umowie pomiędzy USA i Kanadą z 1989 roku. Na początku lat 90. nową stroną stały się kraje byłego bloku wschodniego, tj. Polska, Czechosłowacja, Litwa itd. Kraje te, chcąc ściągnąć obcy kapitał podpisywały dwustronne umowy inwestycyjne. W 1990 r. Polska (w osobie premiera Mazowieckiego) podpisała umowę z USA i innymi krajami wysokouprzemysłowionymi (Niemcy, Szwecja, Holandia, Francja itd.). Polska ma obecnie ponad 60 dwustronnych umów inwestycyjnych, podpisanych początkowo głównie z krajami silniejszymi i bogatszymi.
W 1995 roku powstał Transatlantycki Dialog Biznesowy - ciało zrzeszające prezesów największych korporacji na świecie. Lobbował on za tym, by umowy handlowe były najkorzystniejsze dla dużych, międzynarodowych korporacji kosztem małych, słabszych państw. W tym samym roku pierwszą umową, która miała dotyczyć Europy był Wielostronny Układ o Inwestycjach, czyli MAI, negocjowany w tajemnicy, lobbowany przez duże korporacje. Jednak nie wszedł w życie, stało się tak w wyniku masowego protestu organizacji pozarządowych po jego nagłym ujawnieniu. To przykład, że protest obywatelski ma znaczenie.
Z kolei w latach 2006-2012 odbywały się negocjacje dotyczące ACTA (porozumienia wielostronnego, mającego ustalić międzynarodowe standardy w walce z naruszeniami własności intelektualnej). Ponownie, zarówno niejawna forma negocjacji prowadzonych w sprawie tego porozumienia, jak i elementy jego treści, wzbudziły liczne głosy sprzeciwu. Ten sprzeciw połączył różne grupy społeczne.
W 2007 roku w ramach Komisji Europejskiej powstała Transatlantycka Rada Gospodarcza po to, żeby lobbować za konkretnymi umowami korzystnymi dla korporacji.
CETA - kompleksową umowę gospodarczo-handlową między Kanadą a Unią Europejską zaczęto negocjować w 2009 roku, negocjacje trwały 5 lat. Dziś Platforma Obywatelska jest za tą umową, a PSL choć obecnie wyraża głos sprzeciwu, nie protestowało przeciw niej, gdy ta partia była w koalicji rządowej w latach 2007–2015. - stwierdził Rafał Górski.
Z kolei umowa TTIP to porozumienie handlowe negocjowane od 2013 roku, którego głównym celem jest utworzenie strefy wolnego handlu pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską.
Jeśli chodzi o CETA, to obecnie odbywa się proces negocjacji, próby sił w różnych krajach członkowskich UE, czy ta umowa ma wejść w życie - mówił Wojtalik. - Jeśliby miała wejść w życie, czy od razu, gdy zgodzą się na nią szefowie państw, czy dopiero, gdy zostanie ratyfikowana przez parlamenty krajowe.
18 października ma się odbyć główne spotkanie Rady UE, podczas którego ma być podpisana CETA. Jednak w wielu krajach nawet wewnątrz rządów są różnice zdań na jej temat.
Rafał Górski zauważył, że w Polsce nie ma debaty na temat tych umów.
"Trzymam kciuki za dobrą zmianę, za ten rząd i parlament, ale z punktu widzenia zwykłego człowieka martwię się. Brak debaty publicznej przez 10 miesięcy. Umowa ma być głosowana w Radzie Europejskiej w Brukseli 18 października, a nasz rząd rozmawia o tym dopiero teraz".
Zwrócił uwagę na to, że Jose Barroso, który negocjował umowy jako przewodniczący Komisji Europejskiej, został doradcą korporacji Goldman-Sachs, jednego z największych banków inwestycyjnych na świecie. Nasuwa się więc pytanie: "O jakie interesy dbał, kiedy był szefem Komisji Europejskiej?
W czasie rządów PO-PSL Polska nie miała innego stanowiska niż Komisja Europejska w tej sprawie - zauważył Marcin Wojtalik. - Ale też opinia publiczna nie była zainteresowana tą kwestią.
"Od 9 miesięcy trwa dyskusja o Trybunale Konstytucyjnym. My staramy się przez ten czas interesować elity polityczne trybunałami arbitrażowymi, ale ten temat się w ogóle nie przebija. - mówił Rafał Górski.
Tymczasem - jak zaznaczył Marcin Wojtalik - "zarówno w umowie CETA jak i TTIP, jak i wielu innych umowach inwestycyjno-handlowych, zapisany jest mechanizm, który przyznaje zagranicznym inwestorom - a nie jest to mechanizm dostępny dla firm krajowych - możliwość pozwania danego państwa, w którym zrobił inwestycje, o odszkodowanie w sytuacji, kiedy jego majątek zostanie naruszony lub też czasami spodziewane zyski".
Były takie przypadki w ubiegłych latach, gdy arbitraż inwestycyjny zakończył się wielomilionowymi, a czasami miliardowymi stratami dla państw. Przykładem sprawa Eureko przeciwko Polsce, która zakończyła się kosztem dla budżetu w wysokości 9 mld zł, a nie była to sprawa przegrana, tylko zawarto ugodę, gdyż Eureko żądało ponad 40 mld zł.
Wojtalik zauważył, że "różnica pomiędzy dotychczas zawartymi umowami Polski z USA i Kanadą polega na tym, że o ile obecne umowy są dwustronne, a więc Polska może je renegocjować, o tyle CETA i TTIP to umowy pomiędzy Unią Europejską a Kanadą czy USA, i jakakolwiek zmiana tych umów będzie wymagała zgody wszystkich państw członkowskich i Komisji Europejskiej. Zapisy, które pojawią się w tych umowach będą z polskiego punktu widzenia niezmienialne".
Jak stwierdził Rafał Górski, być może podpisanie umowy CETA jest zgodne z polską racją stanu, ale "w tej chwili nie mam informacji na ten temat czy tak jest czy nie, bo mój rząd i mój parlament nie informują mnie tym. A chcemy wiedzieć, bo daliśmy kredy zaufania dobrej zmianie".
Górski obawia się, że sytuacja może być podobna do tej z OFE czy inwazją hipermarketów. "Nie oczekujmy od nas zwykłych obywateli, że mamy mieć taką wiedzę. Po to wybieramy elity, po to są posłowie i senatorowie, by pilnowali naszej Polski. Chciałbym, żebyśmy my obywatele byli na bieżąco informowani w telewizji publicznej, w polskim radiu. w mediach i parlamencie".
Gość klubu Ronina zwrócił uwagę, że 23 maja został powołany międzyresortowy zespół ds. analiz dwustronnych umów obowiązujących oraz CETA i TTIP, jednak nie ma żadnych informacji o jego pracy.
Podsumowując zagrożenia, które stwarzają umowy CETA i TPIP, goście klubu Ronina wymienili trzy obszary, na które mogą one oddziaływać negatywnie.
Po pierwsze, podkreślili, że Kanada jest jednym z trzech największych producentów GMO, ponadto produkcja przemysłowa żywności wykorzystująca GMO i hormony wzrostu itd. jest tańsza, więc polski rolnik nie może z nią konkurować. Stwarza to zagrożenia dla polskiego rolnictwa
Zagrożone są również małe i średnie przedsiębiorstwa.
Zaznaczyli - powołując się na słowa prof. Leokadii Oręziak - że Polska podpisując CETA ma mniejsze szanse na rzetelne wprowadzenie planu Morawieckiego, napływ silnych i dużych inwestorów zachodnich: kanadyjskich (i amerykańskich - jeśli chodzi o TTIP)) spowoduje, że odbudowanie silnej polskiej gospodarki stanie pod znakiem zapytania.
Zagrożeniem jest też arbitraż inwestycyjny (zwany międzynarodowym sądem inwestycyjnym) - zagraniczny inwestor dostanie przywileje, których nie ma firma krajowa, w dodatku wycofanie się z umowy wymagałoby zgody wszystkich krajów członkowskich UE.
Górski zachęcił wszystkich do wzięcia udziału w proteście przeciwko umowom CETA i TTIP. Manifestacja odbędzie się przed siedzibą Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (ul. Wspólna 30, Warszawa) 15 października 2016 r. (sobota) w godzinach 13:00-15:00.
Całość spotkania oraz odpowiedzi na pytania na filmie:
Relacja: Margotte
Więcej zdjęć:
https://www.flickr.com/photos/55306383@N03/albums/72157674859164195
