W Centrum Edukacyjnym IPN im. Janusza Kurtyki – Przystanek Historia – w dniu 11 lutego 2019 roku odbyła się prezentacja książki "Chłopak z Wehrmachtu. Żołnierz Andersa." Kamila Kartasińskiego, historyka z Uniwersytetu Śląskiego i pracownika Muzeum w Gliwicach. Spotkanie poprowadził Piotr Łoś, redaktor Polskiego Radia dla Ciebie.
Kamil Kartasiński przedstawił pokrótce kulisy powstania książki, której bohaterem jest Pan Jan Szymczyk, Górnoślązak, żołnierz Wehrmachtu, a następnie żołnierz II Korpusu Polskiego we Włoszech gen. Władysława Andersa. We wspomnieniach bohatera udało się ukazać tragiczne losy polskich mieszkańców terenów pogranicza, czy w ogóle regionu Górnego Śląska, podobnie jak Wielkopolski i Pomorza. Po klęsce armii niemieckiej pod Stalingradem do Wehrmachtu byli przymusowo wcielani mieszkańcy tych terenów, w tym młodociani chłopcy. W ten sposób właśnie w październiku 1944 roku Jan Szymczyk jako 17 letni chłopak trafił do Wehrmachtu i brał udział w walkach pod Oleśnicą i Wrocławiem. Potem udało mu się dostać do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
W książce pojawia się również historia nawiązania przez Kamila Kartasińskiego kontaktów z rodzinami: niemieckiego przełożonego z Wehrmachtu (rotmistrza Rudolfa von Wittenburga) i polskich oficerów II Korpusu Polskiego w Armii Andersa (majora Antoniego Romana Nowosadowskiego oraz porucznika Mariana Ferdynanda Worwy). W dwu przypadkach kontakty te wskrzeszają dawno zapomniane historie rodzinne.
Kamil Kartasiński dodał, że książka składa się trzech części: pierwsza to wspomnienia Jana Szymczyka, druga to biografie oficerów, przełożonych Jana Szymczyka w obu armiach, trzecia to komentarze i opracowania poszczególnych aspektów poruszanych w książce, m.in.. dotyczących problemów Górnoślązaków w związku z ich służbą w Wehrmachcie, również po wejściu Armii Czerwonej czy w czasach PRL.
Piotr Łoś podkreślił, że prezentowana książka to również wspaniały przewodnik poruszania się w archiwach. Jednocześnie zapytał o kwestię dotyczącą gotowości społeczeństwa polskiego do rozpatrywania tematu jakim jest służba Polaków w Wehrmachcie wraz z jego złożonością związaną ze specyfiką regionu, tożsamością narodową mieszkańców oraz rozgrywającą się tam walką o ich dusze między Polską i Niemcami. Jego zdaniem jest to temat bardzo trudny np. dla mieszkańców Mazowsza, bo dla takiej służby stosowane są często „klisze” - jednoznaczne postrzeganie jej jako kolaboracji. Udało się to zresztą zauważyć w 2005 roku przy okazji ujawnienia historii dziadka Donalda Tuska służącego w Wehrmachcie.
Kamil Kartasiński przyznał, że współpraca nad pojednaniem polsko-niemieckim jest bardzo zaawansowana i trudna przeszłość jest przepracowywana znacznie bardziej niż np. w stosunkach i próbach pojednania polsko-ukraińskiego czy polsko-rosyjskiego. Zaznaczył jednak konieczność podjęcia dalszych szczegółowych badań historycznych nad tym bardzo złożonym tematem.
Spotkanie zakończyło się rozmową z publicznością.
Relacja:
tekst - Ula
wideo - Michał KK
