"Jeżeli ludzie nie uwierzą, że kartka wyborcza służy do tego, by się upomnieć o swój interes, to w Polsce sprawy pójdą według scenariusza “armageddonu”. - powiedział prof. Ryszard Bugaj na panelu poświęconym najważniejszym problemom Polski i sposobom ich rozwiązywania. Wśród dyskutantów znaleźli się profesorowie: Ryszard Bugaj, Tomasz Grosse, Edward Malec, Krzysztof Rybiński, Wojciech Rypniewski, a także Czesław Warsewicz oraz Roch Baranowski. Debatę prowadził prof. Piotr Gliński.W klubie Hybrydy odbył się kolejny panel z cyklu “Jakie elity dla III RP”, zorganizowany przez Stowarzyszenie Twórców dla Rzeczypospolitej. Temat debaty prowadzonej przez prof. Piotra Glińskiego to “Gabinet cieni: poważnie o Polsce – gospodarka, nauka, infrastruktura”. Wśród dyskutantów znaleźli się: prof. Ryszard Bugaj, prof. Tomasz Grosse, prof. Edward Malec, prof. Krzysztof Rybiński, prof. Wojciech Rypniewski, Czesław Warsewicz oraz Roch Baranowski.
“Żadne podstawowe problemy naszego kraju w ciągu tego roku nie zostały rozwiązane". - powiedział profesor Piotr Gliński zagajając dyskusję. - "W dalszym ciągu utrzymuje się ten styl uprawiania polityki przez obecne władze, który można określić stylem ad hoc czyli dopasowywania się do tego, co jest aktualnie za najważniejsze przedstawiane w mediach. To jest rządzenie przez propagandę, przez PR, przez media. Pod osłoną mediów dokonuje się realizacja jednego celu, którym jest utrzymanie władzy. Nie rozwiązuje się społecznych i gospodarczych problemów, które są coraz poważniejsze. Wciąż brak myśli strategicznej, która by kierowała polityką obecnego rządu. Mamy niebotyczne zadłużenie, brak pieniędzy na emerytury w przyszłości”.
Czy można polską gospodarkę i finanse uratować? A jeżeli tak, to w jaki sposób? Jaki jest stan polskiego szkolnictwa wyższego i polskiej nauki? Jak lepiej wykorzystywać pieniądze europejskie? Jak podnieść innowacyjność? Na te pytania odpowiadali paneliści.
Prof. Krzysztof Rybiński – ekonomista, rektor uczelni Vistula, publicysta, przedstawił pesymistyczną, a może raczej realistyczną ocenę obecnej sytuacji Polski, wymienił i omówił pięć zjawisk, które zagrażają naszemu krajowi: “Pięć trąb powietrznych idzie w naszym kierunku. Mamy kryzys finansowy w Europie, który się nie skończył, on się dopiero rozpoczyna, a to że przez chwilę jest spokojnie wynika z tego, że dodrukowano mnóstwo nowych pieniędzy przez banki centralne i to na chwilę uspokoi sytuację. Mamy demokratyczne tsunami, które wywróci Polskę w ciągu najbliższych dekad. Mamy dramatyczny spadek innowacyjności. Mamy kryzys w finansach publicznych. Mamy też kryzys przeregulowania gospodarki – wypracowaliśmy sobie mechanizmy prawne, które utrudniają skok do przodu”.
Omówił własne propozycje przeciwdziałania tym zjawiskom, a na końcu podkreślił: “Wyrwać się z tego można serią przemyślanych reform. Jeżeli już nic się nie da zrobić, bo grupy nacisku są za mocne, bo elity polityczne nie dorosły do tych wyzwań, to jedno można zrobić - nie spaprać kolejnych pięciu lat, jeśli chodzi o innowacje, a innowacje są wtedy, kiedy polskie firmy ze swoimi nowymi modelami biznesowymi zdobywają masowo zagraniczne rynki. A dziś polskie państwo raczej przeszkadza tym przedsiębiorcom niż im pomaga”.
Prof. Ryszard Bugaj – ekonomista, opozycjonista w latach 1968-1989, polityk i publicysta stwierdził: “Moja diagnoza nie jest tak przerażająca, jak mojego przedmówcy. Nie chcę wieszczyć nadchodzącego armageddonu”. Następnie przedstawił w 9 punktach bilans obecnej sytuacji Polski: 1) pozostajemy krajem relatywnie nisko rozwiniętym; 2) nasza gospodarka ma struktury peryferyjne (w znacznym stopniu jest zbudowana wokół Niemiec), 3) część polskiej gospodarki jest w dyspozycji podmiotów zagranicznych, znaczna część naszego produktu krajowego do podziału jest transferowana na zewnątrz; 4) Polska jest krajem, który ma relatywnie mało majątku, w ciągu tych dwudziestu lat pozbyliśmy się dużej jego części; 5) coraz słabsze jest polskie państwo opiekuńcze, nie ma drugiego takiego kraju w Europie, w którym zabezpieczenie dla bezrobotnych byłoby tak słabe jak w Polsce. Tylko 15% zarejestrowanych bezrobotnych ma prawo do zasiłku; 6) mamy bardzo niesprawne instytucje, na czele z wymiarem sprawiedliwości czy systemem ochrony zdrowia; 7) mamy wysokie strukturalne bezrobocie; 8) mamy bardzo niski poziom kapitału społecznego; 9) jesteśmy w sprawach gospodarczych zależni.
Według prof. Bugaja kryzys zaostrzył nasze problemy. Na pytanie co trzeba zrobić powiedział, że chodziłoby o przesunięcie w strukturze dochodów do dyspozycji.
“Mamy w Polsce dygresywne podatki. Ludzie o wysokich dochodach płacą bardzo niskie podatki, ludzie o niskich dochodach płacą relatywnie wysokie podatki. Co by było, gdybyśmy przesunęli ciężary podatkowe? Ludzie o niskich zarobkach prawie cały swój dochód wydają na produkty krajowe, ludzie o wysokich dochodach dużo oszczędzają i dużo wydają na dobra luksusowe z importu. Tu moglibyśmy bez zderzenia z normą oszczędnościową uzyskać przyrost popytu na produkty krajowe. (..) To jest bardzo ważne też z tego puntu widzenia, że pewne przesunięcie tych ciężarów da ludziom poczucie, że kiedy trzeba zaciskać pasa, to nie tylko na ich bardzo już zaciśniętych brzuchach. To jest dziś w Polsce warunek stabilności politycznej”.
I zakończył swoją wypowiedź stwierdzeniem: “Jeżeli ludzie nie uwierzą, że kartka wyborcza służy do tego, by się upomnieć o swój interes, to w Polsce sprawy pójdą według scenariusza “armageddonu”.
Roch Baranowski – absolwent uniwersytetów w Berlinie i w Stanach Zjednoczonych, który pracuje w firmach consultingowych, opowiedział o swoich doświadczeniach z Arabii Saudyjskiej. Zaznaczył, że kluczem do sukcesu jest sformułowany jasno ambitny cel, który można zweryfikować; odważny lider, który jest w stanie zaryzykować wdrażanie takiej inicjatywy; dobry zespół ludzi oraz zdolność do mobilizowania interesariuszy – ludzi, których ta inicjatywa dotyczy.
Jak podkreślił, w wyniku działań króla Abdullaha (który postanowił zdywersyfikować gospodarkę, uaktywnić przedsiębiorczość krajową i przyciągnąć zagranicznych inwestorów). Arabia Saudyjska, która wcześniej plasowała się na 67 miejscu, jeśli chodzi o warunki prowadzenia działalności gospodarczej, skoczyła po pięciu latach na miejsce 11. Osiągnięto to m.in. poprzez ułatwienie procedur w zakresie rejestracji firm (rejestracja firmy w 5 dni w 3 krokach, spadek kosztów o 90%).
Prof. Tomasz Grosse – socjolog i politolog, pracownik UW, specjalista od spraw europejskich powiedział: "To nie jest tak, że państwa w Europie rozwijają się dzięki temu, że lepiej lub gorzej wykorzystują politykę spójności. Państwa rozwijają się dzięki temu, że mają dobry rząd, który rozwiązuje problemy, a politykę spójności traktuje jako uzupełnienie polityki krajowej." Wymienił dwa wyzwania ponadsektorowe dla prawdziwego przywództwa rządowego: politykę prorodzinną oraz zmianę modelu gospodarczego. Jak stwierdził, udział zagranicznych inwestorów we własności polskich banków jest na poziomie 65%, w krajach starej UE nie przekracza 10%. “To pokazuje, że władze tamtych państw wiedzą, że sektor finansowy jest bardzo ważnym instrumentem dla rozwoju gospodarczego, dla pobudzania gospodarki przez kredyt inwestycyjny, dlatego dbają, żeby to była własność krajowa”. To jego zdaniem, trzeba realizować przez różne sektory, także przez resort zajmujący się polityką spójności.
Zaznaczył: “Ważna jest polityka innowacyjna lub innowacyjno-przemysłowa i edukacyjno-naukowa. To musi być jedna polityka, która buduje potencjał naukowy, edukacyjny, który później wykorzystują firmy dla generowania technologii innowacji, a na samym końcu buduje się przewagi konkurencyjne przedsiębiorstw.”
"Sukces jest wypadkową klasy urzędniczej" - stwierdził prof. Grosse. - "I tego czy urzędnicy podchodzą do swoich obowiązków jako ci, którzy starają się pomóc przedsiębiorstwom zdobyć potrzebne fundusze, pełniąc funkcje dla dobra publicznego i stawiając sobie cele związane z rozwojem gospodarczym i rozwojem przedsiębiorczości".Według niego, w przeciwnym wypadku mamy do czynienia z rodzajem programu, który obsługuje de facto samych urzędników. "Polityka spójności poszła w Polsce w tym właśnie kierunku."- dodał.
Czesław Warsewicz – ekonomista, były prezes PKP Intercity skupił się na infrastrukturze i transporcie jako czynniku rozwojowym gospodarki, a także na kwestii wyprzedawania majątku narodowego, co dotyczy także kolejnictwa. “Infrastruktura jest domeną państwa” – podkreślił. – Stanowi o integralności terytorialnej i obronności. Według niego polską racją stanu jest korytarz północ-południe. Mówił także o chaosie organizacyjno-kompetencyjnym w transporcie kolejowym związanym z podziałem na wiele spółek. Jego zdaniem, konieczne jest przywrócenie sterowalności systemu poprzez Urząd Transportu Kolejowego. Jako negatywne przykłady wymienił: sprzedaż PKP Cargo (najważniejszy podmiot decydujący o konkurencyjności polskich przewozów towarowych) za 1 mld 400 tys. zł, zakup pociągu Pendolino za 3 mld złotych oraz 10 mld zł niewykorzystanych funduszy.
Prof. Edward Malec – fizyk z UJ, przewodniczący Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność” mówił o powolnym spadku pozycji nauki polskiej. “Przegrywamy w rywalizacji międzynarodowej z innymi” – zaznaczył. I wspomniał o bolączce, jaką jest wieloetatowość - ok. 25% nauczycieli akademickich, pracowników naukowych pracuje na dwóch etatach. Są niskie płace. Jest problem relacji pomiędzy szkołami prywatnymi a publicznymi. Nastąpił wzrost biurokracji na wyższych uczelniach. Dramatyczny jest spadek innowacyjności.
Według niego, jeśli chodzi o wymianę pokoleniową, konieczne by było wprowadzenie stanu spoczynku dla profesorów tytularnych. Oznaczałoby to konieczność ich przejścia na emeryturę w wieku lat 70, emerytura byłaby wtedy wyższa niż obecnie. W ten sposób profesorowie zwolniliby miejsce dla młodych ludzi, a trzeba podkreślić, że dotyczy to 70% zatrudnionych obecnie w działalności naukowej.
Jako ostatni z panelistów w tej części głos zabrał prof. Wojciech Rypniewski – polski biofizyk i biochemik. Podkreślił różnicę między Polską Akademią Nauk jako korporacją (stowarzyszeniem polskich naukowców) a instytutami badawczymi PAN. Jak zaznaczył, każdy większy kraj ma instytuty badawcze i o nie dba, tymczasem państwo polskie nie wspiera w wystarczającym stopniu działalności naukowej (Czechy wydają 3 razy więcej na naukę niż Polska). Fundusze strukturalne zwalniają państwo z odpowiedzialności za naukę. Instytuty występują o te fundusze europejskie, tymczasem jest to obarczone ryzykiem finansowym w przypadku odrzucania części wniosków o dofinansowanie badań.
W drugiej części panelu do problemu uczelni prywatnych odniósł się prof. Bugaj, który stwierdził, że istnieje zjawisko pogoni za studentem. “Sprawdzamy zewnętrznie wiedzę gimnazjalistów, wydaje mi się, że jest potrzebny sprawdzian zewnętrzny wiedzy absolwentów szkół wyższych. Mamy pozorne kształcenie, na niesłychanie niskim poziomie.” – podkreślił.
Nawiązując do swojej wcześniejszej wypowiedzi dodał, że niektóre ciężary podatkowe powinny być zmniejszone, dotyczy to podatku VAT. “Jesteśmy chyba jedynym krajem, który ma podatek liniowy dla najbogatszych ludzi, wprowadzony przez Leszka Millera. On jest formalnie dla przedsiębiorców. To jest także prawo do samodzielnego określania kosztów uzyskania przychodu. Tu naprawdę można wiele uzyskać. Można sfinansować bez opodatkowania luksusową konsumpcję. To by trzeba było zlikwidować”. – zaznaczył prof. Bugaj. – "Jest też kwestia podatku spadkowego. Jesteśmy jedynym krajem jako tako rozwiniętym, w którym nie ma podatku od spadku i darowizn, oczywiście dla niespokrewnionych on jest, dość niski. Dalej jest kwestia podatków majątkowych, Polska jest w Europie chyba jedynym krajem, w którym podstawą podatku od nieruchomości są cechy fizyczne”. Za budynek, którego wartość wynosi 2-3 mln płaci się taki sam podatek jak za rozpadający się domek w małej miejscowości. “Podatki katastralne są konieczne, co nie znaczy że mają być horrendalne” – podkreślił. – "Pewne przesunięcie ciężarów podatkowych jest konieczne".
Oprócz zaproszonych do debaty panelistów udział w dyskusji wzięli także: prof. Konrad Raczkowski (autor wielu prac naukowych z zakresu zarządzania, bezpieczeństwa oraz ekonomii), prof. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska (muzykolog), prof. Julian Korab-Karpowicz (filozof, politolog, historyk myśli politycznej) oraz prof. Artur H. Świergiel (biolog, AKO Warszawa).
Prof. Mariusz Ziółkowski (archeolog), który przysłuchiwał się wypowiedziom panelistów, stwierdził: Jeżeli nie zostanie wypracowana przez grono związane z prof. Glińskim strategia promocji i upowszechnienia tych idei, to my sobie możemy dalej rozmawiać w tym samym gronie, wymieniać różnego rodzaju bardzo ważne pomysły, tylko że nie ma żadnego przełożenia społecznego tego, co my tu mówimy". Zwrócił także uwagę na zjawisko bańki sondażowej tj. publikowania przez media niewiarygodnych sondaży. "Te bzdury regulują w dużej mierze funkcjonowanie życia społecznego". - podkreślił.
W podsumowaniu debaty prof. Piotr Gliński powiedział: “Będę usilnie pracował nad tym, żeby mądrość ludzi, którzy zajmują się poważnymi sprawami, potrafią je diagnozować, mają rozwiązania, docierała do polityków i była podstawą budowy programów politycznych”.
Debata trwała 2 godziny 40 minut.
Przedstawiamy ponadgodzinny skrót filmowy.
Relacja: Margotte i Bernard
Panel odbył się 14 grudnia 2013 roku w klubie Hybrydy.
Opublikowano:
Blogpress, ndz., 29/12/2013 - 15:38
