W podziemiach kościoła Wszystkich Świętych na Placu Grzybowskim w Warszawie odbyła się konferencja prasowa Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów. Powodem zwołania konferencji było opublikowanie przez Radę Miasta Warszawy materiałów pozwalających na przeprowadzenie konkursu na pomnik upamiętniający Polaków ratujących Żydów. Konferencji przewodził prof. Adam Strzembosz, a brali w niej udział proboszcz parafii Wszystkich Świętych ks. Piotr Waleńdzik, prof. Jan Żaryn, architekt Czesław Bielecki i reprezentujący Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa Adam Siwek.
Na wstępie przemówił prof. Adam Strzembosz: „Z inicjatywy pani Anny Poraj-Wybranowskiej z Kanady w 1998 roku ukonstytuował się Komitet, którego zadaniem było upamiętnienie Polaków ratujących Żydów. Komitet składał się z osób reprezentujących różne poglądy, różne stanowiska, nawet różnoraką przeszłość.” Prof. Strzembosz wymienił nazwiska nieżyjących już członków Komitetu: Stanisława „Orszy” Broniewskiego i prof. Janusza Durko.
W 2007 roku Komitet rozpoczął starania o lokalizację dla pomnika upamiętniającego Polaków ratujących Żydów. „Po długich staraniach 20 października 2011 roku Rada Miasta podjęła właściwie jednomyślną decyzję o lokalizacji pomnika właśnie w tym miejscu [obok kościoła Wszystkich Świętych na Placu Grzybowskim]” - kontynuował prof. Strzembosz.
„Długo to trwało, ale po dwóch latach, kilkanaście dni temu zostały ogłoszone przez Radę Miasta Warszawy materiały niezbędne dla przeprowadzenia konkursu. Nasza konferencja służy rozpropagowaniu tego konkursu, chodzi nam o to, by jak najwięcej osób w Polsce, artystów, rzeźbiarzy i innych specjalności, zdecydowało się na wystąpienie w tym konkursie. Może również zespoły zagraniczne. Chodzi nam o to, by ten pomnik naprawdę był godny tych, którzy na nim będą imiennie wymienieni i godny miasta Warszawy, stolicy Polski.”
Następnie głos zabrał popierający inicjatywę budowy pomnika proboszcz parafii Wszystkich Świętych ks. Piotr Waleńdzik. Ksiądz proboszcz wyraził radość i zadowolenie, że lokalizacja pomnika będzie w pobliżu kościoła Wszystkich Świętych. Przypomniał też działania duchownych i świeckich działających na rzecz ratowania Żydów, w tym postać ks. prałata Marcelego Godlewskiego uhonorowanego przez Yad Vashem proboszcza parafii w czasach okupacji niemieckiej, gdy kościół znajdował się na granicy getta.
Prof. Jan Żaryn przedstawił zgromadzone materiały, którymi dysponuje Komitet, a które zostaną wykorzystane przy budowie pomnika. Na pomniku mają być umieszczone imienne tabliczki z nazwiskami Polaków ratujących Żydów.
Prof. Żaryn przypomniał postać śp. prof. Tomasza Strzembosza, który przez wiele lat był przewodniczącym komisji historycznej Komitetu dla Upamiętnienia Polaków Ratujących Żydów i którego praca „dała początek tego zasobu archiwalnego, który w tej chwili jest w dyspozycji Komitetu”.
„Chcielibyśmy, by pomnik odzwierciedlał całą gamę zjawisk które mieszczą się w pojęciu „Polacy ratujący Żydów”. Chcielibyśmy przede wszystkim upamiętnić imiennymi tabliczkami osoby indywidualne, często całe rodziny Polaków, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów w czasie wojny. Z drugiej strony chcielibyśmy też podać instytucje – zarówno Polskiego Państwa Podziemnego, instytucje rządu polskiego na uchodźstwie, jak również instytucje Kościoła Katolickiego trzech obrządków, ale ze szczególnym uwzględnieniem żeńskich zgromadzeń zakonnych, bo te będą się wybijały na plan pierwszy.”
Omawiając zasoby archiwalne, prof. Żaryn wymienił izraelski Instytut Yad Vashem przyznający medale „Sprawiedliwy wśród narodów świata” – ok. 6 tys. medali zostało przyznanych Polakom, również Polacy są wymienieni na innych listach narodowych Yad Vashem – np. na liście litewskiej. W zasobach Komitetu są prace prowadzone nas projektem „Indeks” IPN-u, również wykazy gromadzone przez niezależne osoby i zespoły, m.in. przez zespół ks. prof. Pawła Rytla, wyniki ankiet zgromadzeń zakonnych (np. s. Jolanty Olech), lista ks. prof. Zygmunta Zielińskiego i Marka Pola z Kanady, wykaz stworzony przez Ewę Siemaszko (obejmująca przede wszystkim nazwiska Polaków ratujących Żydów, zamordowanych przez nacjonalistów ukraińskich), lista tworzona przez panią Janinę Herę i lista samego Komitetu złożona w Archiwum Akt Nowych. Komitet dysponuje ok. dziesięcioma tysiącami nazwisk.
Następnie głos zabrał Czesław Bielecki, który przedstawił architektoniczne i techniczne zagadnienia związane z budową pomnika, jego umiejscowieniem i wkomponowaniem w położenie kościoła. Czesław Bielecki przypomniał, że ma doświadczenie z podobnym, acz znacznie mniejszym przedsięwzięciem – budową pomnika w Łodzi upamiętniającego łódzkie getto, która została przeprowadzona w czasie prezydentury Jerzego Kropiwnickiego. Konkurs ma być rozstrzygnięty w lutym, a zwycięzca w ciągu 6 miesięcy ma przygotować dokumentację.
Adam Siwek reprezentujący Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa kierowaną przez Andrzeja Kunerta odpowiadając na pytanie o zagadnienia finansowe powiedział: „Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa podpisała porozumienie z władzami Warszawy i na podstawie tego porozumienia wspólnie realizujemy z miastem konkurs. Miasto wzięło na siebie wszelkie działania formalne, ogłoszenie, przeprowadzenie konkursu. My współfinansujemy koszty konkursu w zakresie nagród, w dalszej perspektywie wspólnie z miastem finansujemy budowę pomnika. Możemy mówić o poziomie ok. dwóch milionów złotych, ale to jest bardzo szacunkowa kwota.”
Relacja: Bernard (tekst, montaż filmu), Włodzimierz Sobczyk (film)
Pierwotnie opublikowano:
Blogpress, sob., 09/11/2013 - 18:28
