"Aby zrobić to czym była 27 WDPAK potrzebni byli młodzi ludzie, którzy silną ręką trzymali za broń i mądrzy dowódcy, którzy nimi kierowali". - podkreślił dr Dariusz Faszcza podczas prezentacji na konferencji poświęconej akcji "Burza".
W czasie konferencji poświęconej Akcji Burza, zorganizowanej przez Solidarnych 2010, referat prezentujący sylwetki twórców 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej wygłosił dr Dariusz Faszcza. Wykład objął kilka sylwetek, bo jak na wstępie wspomniał prelegent w tak krótkim czasie trudno wymienić choćby z imienia i nazwiska wszystkich którzy przewinęli się przez 27 WDPAK, a było ich ok. 8 tysięcy.
„Chciałbym się skupić na wątku związanym z organizacją – na bazie tych osób o których będę mówił, chcę pokazać, że 27 Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej była jednostką zaplanowaną, zorganizowaną, była przykładem „dobrej roboty”.
„Jako motto swojego wystąpienia chcę przytoczyć słowa prof. Tadeusza Kotarbińskiego: „Do tego, by dobrze się działo, potrzebne są młode ręce i stare głowy.” Aby zrobić to czym była 27 WDPAK potrzebni byli młodzi ludzie, którzy silną ręką trzymali za broń i mądrzy dowódcy, którzy nimi kierowali.”
Na wstępie dr Faszcza przybliżył warunki w jakich powstawała 27 WDPAK. W wyniku agresji sowieckiej z 17 września województwo wołyńskie znalazło się pod sowiecką okupacją. Nastąpiła likwidacja dotychczasowego systemu ekonomicznego i społecznego. Okupant stosował masowy terror z aresztowaniami, mordami, wywózkami, który w pierwszym rzędzie dotykał polskiej inteligencji, ziemiaństwa, urzędników, nauczycieli. Na przełomie lat 40/41 miała też miejsce „branka” czyli masowy pobór do sowieckiego wojska roczników 1918-1919.
Polski ruch oporu zaczął powstawać już jesienią 1939 roku (Włodzimierz Wołyński, Łuck, Równe). Po powstaniu ZWZ zaczęły powstawać organizacje jej podporządkowane, w tym we Lwowie. Niestety zostały zdekonspirowane i rozbite już wiosną 1940 roku, a zaprzysiężeni członkowie aresztowani. Odbyły się procesy, w których zapadały kary śmierci, następnie wykonane (np. na por. Kazimierzu Jóźwińskim ps. „Blaks”). Aresztowany został wysłannik Komendy Głównej ZWZ płk Tadeusz Majewski ps. „Szmigiel” (skazany i zabity w czerwcu 41 roku), aresztowano 81 członków organizacji.
Sytuacja zmieniła się po ataku Niemiec na Związek Sowiecki. Na Wołyń zostali skierowani emisariusze, którzy mieli zorientować się w sytuacji i podjąć dzieło tworzenia konspiracji. Na przełomie lipca i sierpnia 1941 powstała organizacja dywersyjno-sabotażowa „Wachlarz”.
W lutym 1942 w rejon Dubna i Równego skierowano 6 oficerów pod dowództwem mjr. Brunona Rolke ps. „Aspik”, zastąpionego później przez ppor. rez. Józefa Guźniczaka ps. „Fiedia”. Organizacja została rozbita przez Niemców, a jej członkowie aresztowani.
„Sytuacja jest nad wyraz trudna i ciężka, jest wrzesień 1942 roku, a na Wołyniu nie ma centralnie kierowanych wojskowych struktur państwa podziemnego, a cywilne dopiero się tworzą. W tych niezwykle trudnych warunkach zostaje wyznaczony, jako komendant okręgu ppłk Kazimierz Bąbiński ps. „Marcin” i „Krzysztof”.”
„Podjęto decyzję, aby nowe kierownictwo okręgu tworzyć na bazie trzech grup ludzi: przygotowanych w Generalnej Guberni (oficerowie funkcyjni, cichociemni, oficerowie spaleni w GG), druga grupa to żołnierze ze zlikwidowanego Wachlarza i trzecia - mieszkańcy Wołynia.”
Dr Dariusz Faszcza przedstawił sylwetki wybitnych dowódców i żołnierzy 27 WDPAK (szczegóły w prezentacji poniżej):
- Ppłk/płk Kazimierz Damian Bąbiński ps. „Zrąb”, „Maciej Boryna”, „Józef Orlica”, „Luboń”
- mjr Antoni Żochowski ps. „Tol”
- mjr Stanisław Maciej Piaszczyński ps. „Bohun”, „Włodzimierz Bogusz, „Pogrom”
- kpt. Kazimierz Rzaniak ps. „Garda”, „Józef Leoniak”, „Kajzer”
- kpt. WSK Adelajda Połońska ps. „Ada”, „Bożena”
- kpt./mjr Jan Szatowski ps. „Kowal”, „Zagończyk”
- kpt. Leopold Świkla ps. „Adam”
- por. Tadeusz Marian Klimowski ps. „Klon”, „Ostoja”
- kpt. Jan Józefczak ps. „Dziadek leśny”, „Hruby”
„Ci ludzie stworzyli ten okręg, kierowali w sposób zorganizowany i przemyślany strukturami wojskowymi na Wołyniu.”
„Najważniejszym zadaniem komendy okręgu było właściwe przygotowanie podległych oddziałów AK do działań zbrojnych przeciwko Niemcom w końcowej fazie wojny.”
W 1943 roku na Wołyniu rozpoczynają się masowe mordy i rzezie dokonywane przez Ukraińców.
„Dowódca ma swoich przełożonych i nie może podjąć decyzji o skierowaniu wszystkich sił do obrony tych ludzi, musi dostać na to zgodę Warszawy. Taka zgoda przychodzi, późno, za późno, ale to w wyniku tego powstaje 9 oddziałów partyzanckich, ponad 1000 ludzi, którzy wspierają samoobronę. Bąbiński z kasy Okręgu na pomoc dla ludzi wydał 25 tys reichsmarek, skierował oficerów do szkolenia samoobrony, udzielał im pomocy wywiadowczej.”
Na wieść o armii sowieckiej przekraczającej granice Rzeczpospolitej płk Bąbiński wydaje rozkaz o koncentracji.
„28 stycznia 44 roku w trakcie odprawy w Suszybabie płk Kazimierz Bąbiński podejmuje decyzję o utworzeniu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty, wtedy jeszcze nie nazywano jej Wołyńską, nie nazywano jej Armii Krajowej, była to zwykła 27 dywizja piechoty. Powstała i poszła na tułaczkę, podjęła bój.”
Na koniec dr Faszcza przypomniał powojenne losy twórcv 27WDAK: Płk Bąbiński został Inspektorem Komendy Głównej AK, następnie II Zastępcą Komendanta Głównego Organizacji „NIE". Był przeciwny jej rozwiązaniu, lecz podporządkował się tej decyzji. 2 XI 1945 r. został aresztowany i skazany na 6 lat więzienia, w wyniku amnestii został zwolniony 16 III 1947, ponownie aresztowany 16 XII 1947 r. skazany tym razem na 10 lat więzienia. Zwolniony na podstawie amnestii 16 XII 1953 r. Ponieważ nie mógł zamieszkać w Warszawie, osiadł w Szczecinku, został zrehabilitowany w 1958 r. Zmarł w 1970 r., spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
„Oddając hołd dzisiejszym, żyjącym żołnierzom dywizji i tym, których już nie ma pamiętajmy o twórcach, o tych, którzy czasami rozpływają się gdzieś we mgle, których nazwiska nie zawsze są znane i pamiętane.”
Prezentacja Dr Dariusz Faszczy – Twórcy 27 WDPAK
Relacja: Bernard, Anna i Margotte
Opublikowano: Blogpress, pon., 24/02/2014 - 08:56
