„Historia III RP” to dokumentalny 14-odcinkowy serial Pawła Nowackiego zrealizowany przez Film Open Group dla "TVP Historia" w 2008 roku. Ostatnie trzy odcinki tego serialu nigdy się nie ukazały. Ponieważ prawa do filmu ma Telewizja Polska, możliwe są jedynie pokazy autorskie. Po emisji pierwszych trzech odcinków odbyło się spotkanie z udziałem Pawła Nowackiego i Rafała Ziemkiewicza prowadzone przez szefową klubu Anitę Czerwińską.
„Historia III RP” to dokumentalny 14-odcinkowy serial Pawła Nowackiego zrealizowany przez Film Open Group Roberta Kaczmarka dla "TVP Historia" w 2008 roku, czyli tuż przed 20 rocznicą III RP. Ostatnie trzy odcinki tego serialu nigdy się nie ukazały. Ponieważ prawa do filmu ma Telewizja Polska, możliwe są jedynie pokazy autorskie. I taki właśnie pokaz miał miejsce na spotkaniu warszawskiego Klubu Gazety Polskiej 25 listopada w Hybrydach. Po emisji pierwszych trzech odcinków odbyło się spotkanie z udziałem Pawła Nowackiego i Rafała Ziemkiewicza prowadzone przez szefową klubu Anitę Czerwńską. Poniżej prezentujemy zapis wideo spotkania.
Film z dyskusji po projekcji
Pierwsze trzy odcinki „Historii III RP” są dostępne na stronie TVP. Kolejne niestety już nie. Serial jest więc typowym „półkownikiem” III RP. Wielką jego zaletą są prezentowane materiały archiwalne, a sam film ma charakter kalendarium wzbogaconego komentarzami publicystów, historyków, socjologów. Pierwsze trzy odcinki obejmują okres 1979-1989. Pierwszy odcinek sięga do korzeni przemian, jakie nastąpiły w Polsce i całej Europie Wschodniej. Dlatego pierwszą sceną nie są wybory w 1989 roku, a wołanie Jana Pawła II na Placu Zwycięstwa: „Z całej głębi tego Tysiąclecia, wołam w przeddzień Święta Zesłania, wołam wraz z wami wszystkimi: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!”
Kolejną sceną zaś jest strajk w Stoczni Gdańskiej, i kolejne kluczowe wydarzenia schyłkowego PRL-u – czasy Solidarności, stanu wojennego, rozgrywki władzy z opozycją, rola Kościoła i dalej „pierestrojka” Gorbaczowa, okrągły stół, kontraktowe wybory w 1989 roku, wybór Jaruzelskiego na prezydenta PRL i powołanie Tadeusza Mazowieckiego na premiera.
W filmie odnotowano wiele ciekawych, a niesłusznie zapomnianych faktów. Profesor Staniszkis przypomniała historię firmy o nazwie „Agrotechnika” (która powstała w 1984 roku), która skupowała części komputerowe (na których eksport do krajów strefy sowieckiej obowiązywało embargo), a z których zostały zmontowane komputery dla Armii Sowieckiej stacjonującej na Ukrainie. W tej firmie członkiem zarządu był Waldemar Pawlak (w 1984 roku miał 25 lat).
W filmie przypomniano też historię spółki „Transakcja” (w jej radzie nadzorczej zasiadali m.in. Huszcza, Siwiec, Szmajdziński) i z której wypączkowały inne firmy nomenklaturowe takie, jak BIG Bank, „Polisa”, czy „Muza”. Mowa też jest o tzw. uwłaszczaniu nomenklatury, pomysłach na „prywatyzację” w wersji postsowieckiej czy chińskiej, o powstawaniu prywatnych banków, do których hurtowo przechodzili działacze szczebla wojewódzkiego PZPR, czy o oddziałach "Y" SB zajmujących się sprawami gospodarczymi, czy aferze FOZZ. To tylko kilka przykładów, odsyłam do pierwszych trzech odcinków, wciąż jeszcze dostępnych na stronach TVP: http://www.tvp.pl/historia/cykle-dokumentalne/historia-iii-rp/.
W drugim i trzecim odcinku pokazane są wydarzenia z lat 88-89 z okrągłym stołem, kontraktowymi wyborami, powołaniem rządu Mazowieckiego. Pokazane są mechanizmy które doprowadziły do wyborów, mowa jest o grupach protestujących przeciw Okrągłemu Stołowi, o przygotowaniach do wyborów (jak choćby o komisji zatwierdzającej kandydatów Solidarności, w której znaleźli się m.in. Kuroń, Geremek, Frasyniuk). Mowa jest o kulisy wyborze Jaruzelskiego na prezydenta PRL, czy też o wydarzeniach które poprzedziły powstanie rządu Mazowieckiego (jak choćby wizyta Michnika w Moskwie).
Jednym słowem mowa jest o podziale wpływów i dogadywaniu się "elity" Solidarnościowej z częścią elity postkomunistycznej.
W filmie te fakty komentują m.in. Rafał Ziemkiewicz, prof. Jadwiga Staniszkis, Bronisław Wildstein, Piotr Semka, Cezary Michalski, Piotr Zaremba, prof. Andrzej Nowak, Paweł Milcarek, prof. Antoni Dudek, Sławomir Cenckiewicz.
Po filmie miała miejsce półtoragodzinna dyskusja – nie tylko o samym filmie i historii jego powstania, ale również o historii III RP, o której film opowiada, oraz o percepcji tej historii we współczesnym społeczeństwie i w elitach. Ziemkiewicz mówił m.in. o tzw. „polactwie” i motłochu, „michnikowszczyźnie”, elicie postkolonialnej, o elicie niepodległościowej, powstańczej, która jednak zawsze była w mniejszości. Również o rozbiciu prawicy.
Ziemkiewicz „W zwartych szeregach elita PRL-u stała się elitą III Rzeczpospolitej [...] traktując Brukselę jako drugą Moskwę. To jest być może najważniejsza rzecz określająca obecną sytuację, w której ludzie zainteresowani wspólnym interesem, dobrem Polski są zgniatani między Michnikiem a Palikotem, czyli między z jednej strony motłochem, mniej lub bardziej zorganizowanym i manipulowanym (bo łatwo jest motłochem manipulować), a z drugiej strony tą elitą, która się nie czuje elitą polską, która nie jest w istocie elitą narodu, tylko jest elitą przeciwko narodowi. Myślę, że ten film dlatego jest niecenzuralny, bo on pokazuje początek tego procesu.”
Padło wiele pytań z sali, o alternatywę dla porozumień okrągłego stołu, o Solidarność, nomenklaturę, o Korwina-Mikke. Mówiono o prawicy, jej rozbiciu, o tym, że strona postkomunistyczna miała kilkanaście lat na przygotowanie własnych elit, a prawica wcześniej zniszczona tego czasu nie miała.
Pointa Rafała Ziemkiewicza
Oraz o klęsce michnikowszyzny, która po 20 latach była w stanie wyprodukować jedynie Palikota, Rafał Ziemkiewicz powiedział tak: Palikot jest kwintesencją wszystkiego, co wielki intelektualista Adam Michnik, totalny bankrut, oberbankrut, do czego doprowadził. Z tych całych wielkich idei, z tej całej wielkiej myśli, postępu, oświecenia nie zostało nic. Został gnój z Biłgoraja i nic poza tym.
Relacja Bernard i Margotte
